Laphroaig: Bir Damıtımevinin Sıradışı Tarihi
- 6.12.2015
Bir Laphroaig ile ilk an1lar1m epey geçmi_e dayan1yor. Ba_larda da çok sevmi_tim, sonras1nda da sevmeye devam ettim. Bana her zaman ya çok sevilecek ya da nefret edilecek bir viski olarak gelmi_tir. Zaten Islay özlerine sahip olman1n kendine has özellikleri ile beraber, yak1n dostlar1ndan onu fazlaca ayr1_t1ran bir ilaç/hastane kokusu ile benzersiz bir viskidir.
^imdi biraz geçmi_e gidelim.
Sizinle kendi ara_t1rmalar1m1n ve okudu um kitaplardan ö rendiklerim kadar1yla, bu özel viskinin hikayesini anlatmak istiyorum.
1745 y1l1nda, 0ngiltere büyük bir isyan ya_amaktayd1. III. Jamesin o lu Charles Edward Stuart, 0ngiltere ile Fransan1n aras1na ya_anan sava_1 f1rsat bilerek, birok klan1 kendi yan1nda toplayarak Londraya kar_1 büyük bir yürüyü_e geçmi_ti. Tüm dünyada ayn1 anda oldu u gibi adada da, korkunç bir karma_a ve kaos ya_1yordu.
0syanlar ve sava_ y1llarca devam ediyor, kendi evlerini ve topraklar1n1 b1rak1p da kaostan kaçmak isteyen kald1 ki kaçabilecekleri yerlerin güvenli ini kimse garanti etmese de- birçok aile, yine ada içerisindeki daha k1rsal sayabilece imiz bölgelere gidiyordu.
1810 y1l1 bu bak1mdan çok önemli çünkü Donald Klan1ndan iki karde_, Robert ve Alexander Johnston, Islay adas1nda 1000 dönümlük bir arazi kiralayarak hayvanc1l1k yapmaya karar verdi.
0ki karde_in amac1 arazide davar yeti_tirmekti. S1 1rlar ve koyunlar, yaz1n bulabildikleri ye_illikler ile kolayca beslenebiliyordu ancak adan1n k1_1 epey çetin ve sert geçti i için karde_lerin buna bir çözüm bulmalar1 gerekiyordu.
Elbette arazinin bir bölümünde arpa yeti_tirmeye ba_lad1lar ve davar sürülerini k1_ aylar1nda bu arpalar ile beslediler. Ancak toprak yaz aylar1nda çok verimliydi ve planlad1klar1ndan daha fazla arpa yeti_tiriyor, hayvanlar1n ihtiyac1ndan çok daha fazlas1 ellerinde kal1yordu.
Elimizde fazla arpa varsa yap1labilecek iki seçenek vard1r.
1815 y1l1nda, Islay adas1n1n Laphroaig arazisinde viski üretildi ine dair küçük ve sessiz f1s1lt1lar yay1lmaya ba_lam1_t1. Mükemmel kalitede pürüssüz bir su, e_siz bir turba kayna 1 ve alt1n sar1s1 arpalar, harika bir viskiye dönü_üyordu.
Sonucu siz de tahmin edebilirsiniz elbette, sat1lmaya ba_lanan viski o kadar çok talep al1yor ve karl1l1k getiriyordu ki, art1k davar yeti_tirme i_ine gerek kalmam1_t1.
Unutmayal1m ki bugün so uk k1_ ak_amlar1nda birer Laphroaig yudumlay1p içimizi 1s1t1yorsak, asl1nda hikayenin ba_lang1c1 o birkaç koyun ve s1 1r1n k1_1n yiyecekleri ürün yeti_tirmekte sakl1.
Arada s1rada Laphroaig içerken, bir yudumu da hayvanlar için içebiliriz.
Buna da kendi fikrime göre biraz da esprili bir yakla_1mla Davar1n Pay1 dersek tarihsel olarak hiçbir yanl1_a imza atm1_ olmay1z sanki!
Konumuza geri dönelim.
1847 y1l1nda iki karde_ten biri Donald, ülkeden tamamen göç etmeye karar verir. Karde_i Alexanderdan tam 350 Pound alarak arazideki pay1n1 ona devreder.
Bu noktada küçük ve e lenceli bir hesap yapal1m. O y1l arazinin yar1s1n1n ederi 350 Pounda bugün Laphroaig ailesinden baz1 serilerinden kaçar tane alabiliriz?
Evet Donald, 0ngiltereden ayr1l1p Avusturalyaya göçer ve 1881 y1l1nda orada ölür. Kalan karde_ Alexander1n da bizimle olan hikayesi de birkaç y1l içinde sonlan1r çünkü o da hayata gözlerini yumar. Donald1n o lu Dugald asl1nda yasal varistir fakat o y1llarda çok küçüktür.
Laphroaig art1k amcalar1na kalm1_t1r. Amca John Johnston ve yerel bir çiftçi olan Peter McIntyre dam1t1mevinin yeni i_letmecileridir.
Aradan yakla_1k 10 y1ldan fazla bir süre geçer ve küçük Dugald art1k eri_kinli e ad1m at1p arazinin i_letmesini devral1r. Kuzeni ile beraber 1877ye dek viski üretimi sürdürür.
O y1llarda dahi, hani bugünlerde a z1m1zdan dü_ürmedi imiz o isli, kömür gibi, toprak kokusu, kuru et, yan1k gibi s1fatlar, di er viski tutkunu hemen herkesin dilindeydi. Elbette bunu f1rsat bilen birçok Harman Viski Üreticisi , Laphroaig dam1t1mevinden f1ç1lar dolusu viski sat1n al1yordu.
Kendi ba_lar1na amatör bir _ekilde satt1klar1 single malt _i_eleri d1_1nda, Laphroaigin büyük marketlere aç1larak viski satma izni yoktu.
Bu da küçük Dugald1 çok üzüyordu çünkü her ne kadar para kazansalar dahi, kendi özel viskilerinin di er tah1l viskileri ile kar1_t1r1l1p kullan1lmas1ndan rahats1zd1.
Bu noktada _unu da atlamam gerekiyor ki, ayn1 y1llarda, hemen yan komu_lar1ndaki arazide de viski üretiliyor ve o viski de farkl1 ve özel tad1 nedeniyle epey popüler olmaya ba_l1yordu. Yan kom_uda üretilen viskiye, Lagavulin ismi verilmi_ti.
1887 y1l1nda, dönemin ünlü bir gazetecisi olan Alfred Bernard, bir makalesinde _öyle yazm1_t1.
Zaman h1zla ilerledi, dünya birçok sava_ geçirdi ve Türkiyede Cumhuriyetin kuruldu u y1l, Laphroaig de üretimini ikiye katlad1.
Dam1t1mevini 1921 y1l1nda i_letmeye ba_layan Ian Hunter, Laphroaigin kalitesini özümsemi_ ve üretimi yükseltmek istemi_ ve bunu ba_arm1_t1.
Ian Hunter, bugün 0skoç single maltlar1n1n dinlendirilmesinde e er Amerikan burbon f1ç1lar1 kullan1l1yorsa, buna öncülük eden bir dahiydi diyebiliriz.
Bu noktada çok ilginç bir _ey daha yazmak istiyorum. Amerikadaki içki yasa 1 s1ras1nca, ülkeye ithal edilen tek viski Laphroaigdi. Bunda elbette her zaman söyledi imiz o içindeki hastane/ilaç kokusunun büyük etkisi vard1. Konu ithalat olunca, s1v1n1n hangi amaca hizmet etti i hakk1nda küçük yalanlar o dönem için büyük inovasyon anlam1ndayd1!
1935 y1l1na do ru geldik. Gerçekten devrim niteli inde kararlar1 ile adan1n ilgisini çeken Ian Hunter, bir gün çok ilginç bir mektup yazd1. 1932 y1l1nda Glasgow Üniversitesinden mezun olmu_ genç bir k1z olan Bessie Williamsona staj teklif etti. O y1llar1n 0ngilteresi için konu_ucak olursak, bu da s1rad1_1 bir hamleydi.
Bessie, staj1 kabul ederken acaba bu maceran1n 40 y1l boyunca sürece ini tahmin etmi_ miydi bilmiyorum ancak, 0skoç viski dam1t1mevleri tarihine geçen ilk ve önemli kad1n olarak kendisini buradan da tekrar anal1m.
Özellikle girl power a bu kadar güvenmi_ ba_ka bir dam1t1mevine, tarihsel döngüde pek fazla rastlayamazs1n1z.
Staja ba_layan Bessie çok çabukça her türlü detay1 kavrad1 ve muhasebe i_lerini devrald1. Ailenin son ferdi olan Ian Hunter1n bu yapt1 1na herkes _a_1rm1_t1 çünkü kendisi inan1lmaz derecede bir gizlilik merakl1s1yd1 . Yönetti i y1llar boyunca dam1t1mevine ne bir gazeteci kabul etmi_ ne de araziye d1_ar1dan girip foto raf çekmek isteyenlere dahi izin vermemi_ti.
1954 y1l1nda hayata gözlerini yumdu unda ise tüm dam1t1mevini Bessieye b1rakt1. Tarihin ilk kad1n dam1t1mevi müdürü olan Bessie bu görevi hem de lay1k1yla yönetti.
1960 y1l1na gelindi inde, _irketin büyümesi ve global pazarda daha çok ilerlemesi gerekti ini ancak bunu kendi imkanlar1yla yapamayaca 1n1 anlayan Bessie, güvenilir ve güçlü bir firma olan Long John International ile anla_arak _irketi onlara devretti.
Hikayenin özü asl1nda Bessie ile tamamlan1yor benim fikrime göre.
O y1ldan sonra bol bol ödül ve bol bol el de i_tirme var.
Fortune Brands, Pernod Ricard ve Suntory Beam ile devam eden yeni dünyan1n h1zl1 el de i_tirmeleri i_te& O ayr1nt1lara girmek istemiyorum, ne Prens Charlesin en sevdi i viski olmas1 ne de Jim Murrayden bilmem kaç puan almas1 beni hiç ilgilendirmiyor aç1kças1.
Geçti imiz y1l Laphroaig taraf1ndan yap1lan #BigOpinions kampanyas1 dahilinde ViskiGurme olarak benim Laphroaig betimlemem de, Islay'da bulunan dam1t1mevi duvar1na yans1t1lm1_t1.
Evet hatalar1, eksikleri olabilir ancak bir dam1t1mevinin kendi gözümden hikayesi böyleydi.
En son tatma _ans1na eri_ti im Laphroaig'in 200. y1l özel _i_elerinden 16 y1ll1k için tad1m notlar1m1 da burada bulabilirsiniz.
Slainte dostlar!
Ozan
^imdi biraz geçmi_e gidelim.
Sizinle kendi ara_t1rmalar1m1n ve okudu um kitaplardan ö rendiklerim kadar1yla, bu özel viskinin hikayesini anlatmak istiyorum.
1745 y1l1nda, 0ngiltere büyük bir isyan ya_amaktayd1. III. Jamesin o lu Charles Edward Stuart, 0ngiltere ile Fransan1n aras1na ya_anan sava_1 f1rsat bilerek, birok klan1 kendi yan1nda toplayarak Londraya kar_1 büyük bir yürüyü_e geçmi_ti. Tüm dünyada ayn1 anda oldu u gibi adada da, korkunç bir karma_a ve kaos ya_1yordu.
0syanlar ve sava_ y1llarca devam ediyor, kendi evlerini ve topraklar1n1 b1rak1p da kaostan kaçmak isteyen kald1 ki kaçabilecekleri yerlerin güvenli ini kimse garanti etmese de- birçok aile, yine ada içerisindeki daha k1rsal sayabilece imiz bölgelere gidiyordu.
1810 y1l1 bu bak1mdan çok önemli çünkü Donald Klan1ndan iki karde_, Robert ve Alexander Johnston, Islay adas1nda 1000 dönümlük bir arazi kiralayarak hayvanc1l1k yapmaya karar verdi.
O arazi, bugünkü Laphroaig arazisiydi.
0ki karde_in amac1 arazide davar yeti_tirmekti. S1 1rlar ve koyunlar, yaz1n bulabildikleri ye_illikler ile kolayca beslenebiliyordu ancak adan1n k1_1 epey çetin ve sert geçti i için karde_lerin buna bir çözüm bulmalar1 gerekiyordu.
Elbette arazinin bir bölümünde arpa yeti_tirmeye ba_lad1lar ve davar sürülerini k1_ aylar1nda bu arpalar ile beslediler. Ancak toprak yaz aylar1nda çok verimliydi ve planlad1klar1ndan daha fazla arpa yeti_tiriyor, hayvanlar1n ihtiyac1ndan çok daha fazlas1 ellerinde kal1yordu.
Elimizde fazla arpa varsa yap1labilecek iki seçenek vard1r.
E er bir 0ngilizseniz bira, e er bir 0skoçsan1z ise viski üretecektiniz!
1815 y1l1nda, Islay adas1n1n Laphroaig arazisinde viski üretildi ine dair küçük ve sessiz f1s1lt1lar yay1lmaya ba_lam1_t1. Mükemmel kalitede pürüssüz bir su, e_siz bir turba kayna 1 ve alt1n sar1s1 arpalar, harika bir viskiye dönü_üyordu.
Sonucu siz de tahmin edebilirsiniz elbette, sat1lmaya ba_lanan viski o kadar çok talep al1yor ve karl1l1k getiriyordu ki, art1k davar yeti_tirme i_ine gerek kalmam1_t1.
Unutmayal1m ki bugün so uk k1_ ak_amlar1nda birer Laphroaig yudumlay1p içimizi 1s1t1yorsak, asl1nda hikayenin ba_lang1c1 o birkaç koyun ve s1 1r1n k1_1n yiyecekleri ürün yeti_tirmekte sakl1.
Arada s1rada Laphroaig içerken, bir yudumu da hayvanlar için içebiliriz.
Buna da kendi fikrime göre biraz da esprili bir yakla_1mla Davar1n Pay1 dersek tarihsel olarak hiçbir yanl1_a imza atm1_ olmay1z sanki!
Konumuza geri dönelim.
1847 y1l1nda iki karde_ten biri Donald, ülkeden tamamen göç etmeye karar verir. Karde_i Alexanderdan tam 350 Pound alarak arazideki pay1n1 ona devreder.
Bu noktada küçük ve e lenceli bir hesap yapal1m. O y1l arazinin yar1s1n1n ederi 350 Pounda bugün Laphroaig ailesinden baz1 serilerinden kaçar tane alabiliriz?
- 10 Adet Laphroaig 10
- 6 Adet Laphroaig QA Cask
- 4 Adet Laphroaig A Cuan Mor
- 1 Adet Laphroaig 25
Evet Donald, 0ngiltereden ayr1l1p Avusturalyaya göçer ve 1881 y1l1nda orada ölür. Kalan karde_ Alexander1n da bizimle olan hikayesi de birkaç y1l içinde sonlan1r çünkü o da hayata gözlerini yumar. Donald1n o lu Dugald asl1nda yasal varistir fakat o y1llarda çok küçüktür.
Laphroaig art1k amcalar1na kalm1_t1r. Amca John Johnston ve yerel bir çiftçi olan Peter McIntyre dam1t1mevinin yeni i_letmecileridir.
Aradan yakla_1k 10 y1ldan fazla bir süre geçer ve küçük Dugald art1k eri_kinli e ad1m at1p arazinin i_letmesini devral1r. Kuzeni ile beraber 1877ye dek viski üretimi sürdürür.
O y1llarda dahi, hani bugünlerde a z1m1zdan dü_ürmedi imiz o isli, kömür gibi, toprak kokusu, kuru et, yan1k gibi s1fatlar, di er viski tutkunu hemen herkesin dilindeydi. Elbette bunu f1rsat bilen birçok Harman Viski Üreticisi , Laphroaig dam1t1mevinden f1ç1lar dolusu viski sat1n al1yordu.
Kendi ba_lar1na amatör bir _ekilde satt1klar1 single malt _i_eleri d1_1nda, Laphroaigin büyük marketlere aç1larak viski satma izni yoktu.
Bu da küçük Dugald1 çok üzüyordu çünkü her ne kadar para kazansalar dahi, kendi özel viskilerinin di er tah1l viskileri ile kar1_t1r1l1p kullan1lmas1ndan rahats1zd1.
Hatta Laphroaigden ald1 1 single malt viski ile harman viski üreten Mackie & Co o kadar popüler olmu_tu ki, Laphroaig daha sonras1nda bu firmaya viski vermeyi b1rakacak ve mahkemelik olacaklard1.
Bu noktada _unu da atlamam gerekiyor ki, ayn1 y1llarda, hemen yan komu_lar1ndaki arazide de viski üretiliyor ve o viski de farkl1 ve özel tad1 nedeniyle epey popüler olmaya ba_l1yordu. Yan kom_uda üretilen viskiye, Lagavulin ismi verilmi_ti.
1887 y1l1nda, dönemin ünlü bir gazetecisi olan Alfred Bernard, bir makalesinde _öyle yazm1_t1.
Laphroaigde üretilen viskiçok de i_ik bir karaktere sahip. Büyük tesadüflerin, yani toprak zenginli i, lokasyon ve suyun kalitesi onu e_siz k1l1yor.
Zaman h1zla ilerledi, dünya birçok sava_ geçirdi ve Türkiyede Cumhuriyetin kuruldu u y1l, Laphroaig de üretimini ikiye katlad1.
Dam1t1mevini 1921 y1l1nda i_letmeye ba_layan Ian Hunter, Laphroaigin kalitesini özümsemi_ ve üretimi yükseltmek istemi_ ve bunu ba_arm1_t1.
Ian Hunter, bugün 0skoç single maltlar1n1n dinlendirilmesinde e er Amerikan burbon f1ç1lar1 kullan1l1yorsa, buna öncülük eden bir dahiydi diyebiliriz.
Bu noktada çok ilginç bir _ey daha yazmak istiyorum. Amerikadaki içki yasa 1 s1ras1nca, ülkeye ithal edilen tek viski Laphroaigdi. Bunda elbette her zaman söyledi imiz o içindeki hastane/ilaç kokusunun büyük etkisi vard1. Konu ithalat olunca, s1v1n1n hangi amaca hizmet etti i hakk1nda küçük yalanlar o dönem için büyük inovasyon anlam1ndayd1!
1935 y1l1na do ru geldik. Gerçekten devrim niteli inde kararlar1 ile adan1n ilgisini çeken Ian Hunter, bir gün çok ilginç bir mektup yazd1. 1932 y1l1nda Glasgow Üniversitesinden mezun olmu_ genç bir k1z olan Bessie Williamsona staj teklif etti. O y1llar1n 0ngilteresi için konu_ucak olursak, bu da s1rad1_1 bir hamleydi.Bessie, staj1 kabul ederken acaba bu maceran1n 40 y1l boyunca sürece ini tahmin etmi_ miydi bilmiyorum ancak, 0skoç viski dam1t1mevleri tarihine geçen ilk ve önemli kad1n olarak kendisini buradan da tekrar anal1m.
Bir yudum da Bessie için gelsin!
Özellikle girl power a bu kadar güvenmi_ ba_ka bir dam1t1mevine, tarihsel döngüde pek fazla rastlayamazs1n1z.
Staja ba_layan Bessie çok çabukça her türlü detay1 kavrad1 ve muhasebe i_lerini devrald1. Ailenin son ferdi olan Ian Hunter1n bu yapt1 1na herkes _a_1rm1_t1 çünkü kendisi inan1lmaz derecede bir gizlilik merakl1s1yd1 . Yönetti i y1llar boyunca dam1t1mevine ne bir gazeteci kabul etmi_ ne de araziye d1_ar1dan girip foto raf çekmek isteyenlere dahi izin vermemi_ti.
1954 y1l1nda hayata gözlerini yumdu unda ise tüm dam1t1mevini Bessieye b1rakt1. Tarihin ilk kad1n dam1t1mevi müdürü olan Bessie bu görevi hem de lay1k1yla yönetti.
1960 y1l1na gelindi inde, _irketin büyümesi ve global pazarda daha çok ilerlemesi gerekti ini ancak bunu kendi imkanlar1yla yapamayaca 1n1 anlayan Bessie, güvenilir ve güçlü bir firma olan Long John International ile anla_arak _irketi onlara devretti.
Hikayenin özü asl1nda Bessie ile tamamlan1yor benim fikrime göre.
O y1ldan sonra bol bol ödül ve bol bol el de i_tirme var.
Fortune Brands, Pernod Ricard ve Suntory Beam ile devam eden yeni dünyan1n h1zl1 el de i_tirmeleri i_te& O ayr1nt1lara girmek istemiyorum, ne Prens Charlesin en sevdi i viski olmas1 ne de Jim Murrayden bilmem kaç puan almas1 beni hiç ilgilendirmiyor aç1kças1.
O zamanlar viski daha önemliydi, üzerindeki süslü kutusunda kaç y1ll1k oldu unu yazmayan ama bol bol ödül etiketi olan, de i_ik isimlerle ve renklerle bezenmi_ kendine güvensiz sloganlar içermeyen zamanlard1.
Biz kaç1rd1k ancak yenileri denesek dahi hala standart ekspresyonlardan da vazgeçemeyerek en az1ndan viski a_k1m1z1 tarihsel düzende tutabiliriz.Geçti imiz y1l Laphroaig taraf1ndan yap1lan #BigOpinions kampanyas1 dahilinde ViskiGurme olarak benim Laphroaig betimlemem de, Islay'da bulunan dam1t1mevi duvar1na yans1t1lm1_t1.
Evet hatalar1, eksikleri olabilir ancak bir dam1t1mevinin kendi gözümden hikayesi böyleydi.
En son tatma _ans1na eri_ti im Laphroaig'in 200. y1l özel _i_elerinden 16 y1ll1k için tad1m notlar1m1 da burada bulabilirsiniz.
Slainte dostlar!
Ozan
