İskoç Viskilerinde Neden Yüzde Kırk Alkol Alt Limiti Vardır? Hikayesi Nedir?
- 20.02.2017
"Dün ile bugün aras1nda bir kavga ç1karsa, yar1n kaybeder."
-Sir Winston Churchill
Merhaba,
Gerek bu sayfalar1 takip edenler, gerekse viski dünyas1n1n biraz içine girmi_ hemen herkes, 0skoç viskilerinde alkol oran1n1n minimum %40 olmas1 gerekti ini bilir.
Her ne kadar daha yüksek alkol oranlar1 ile viskiler üretilse ve piyasada bulunmas1 imkans1z olmasa da, %401n alt1nda bir 0skoç viskisi olmas1 kanunen mümkün de ildir.
Viskilerini dilerlerse %40'1n alt1nda üreten ve _i_eleyen dam1t1mevleri, bu tercihlerini takiben _i_enin üzerine "0skoç Viskisi" yazma haklar1n1 kaybederler ki, zaten böylesine çetin bir piyasada o ibare olmadan tutunmalar1 çok zor olacakt1r.
Peki nereden geliyor bu %40 alt limiti?
0skoç hükümetinin koydu u kanun olarak biliyoruz ancak neden böyle bir kanun koymu_lar ve neden o oran %40 olmu_?
Bu yaz1da bu konuyu irdeleyece im.
Hikayenin ba_1, Birinci Dünya Sava_1na dek uzan1yor. Sava_1n ba_lamas1ndan henüz birkaç ay geçmi_, 28 Temmuz 1915te ba_layan çat1_malar ile Avusturya-Macaristan S1rbistan1 i_gal etmi_, Almanyan1n Belçika, Lüksemburg ve Fransay1 i_gali ile sava_1n boyutu de i_mi_ ve Rusyan1n Almanyaya sald1rmas1 ile küresel bir hale gelmi_ti.
0skoçyan1n da içinde yer ald1 1 Britanya ise, savunma stratejisini Belçika ile Hollandan1n Almanyaya geçit vermemesi üzerine kuruyordu.
Britanyada Maliye Bakan1 görevinde bulunan David Lloyd George, 1915 y1l1nda özellikle içki trafi ini kontrol etmek amac1yla Merkezi Kontrol Kurumunu hayata geçirdi. Bu kurumun öncelikli amac1, ekonomik kayg1lardan da ziyade özellikle askeri üs, mühimmat depolar1 gibi kritik noktalarda alkol tüketiminin azalt1lmas1 yönündeydi. Zaten kendisi de içki kar_1t1 biriydi.
David Lloyd George ve Winston Churchill, 1910
0lk olarak viski endüstrisinin de hemfikir kald1 1 minimum üç y1l dinlendirme yasas1n1n arkas1nda durdu.
Sonraki hamlesi ise çok daha radikal oldu. O zamanlar adada üretilen viskiler genel olarak %44.6 ile %48.6 alkol oran1na sahipti.
George, bunun dü_ürülmesi gerekti ini savunuyordu ve kuruldan ç1kard1 1 yasa ile viskilerin alkol oran1n1n %37.2yi geçemeyece i hakk1ndaki maddeyi yürürlü e ekledi.
Bununla beraber, hükümetin Muhimmat Bakanl1 1 için verdi i onay1 takriben tüm viski dam1t1mevlerine, bu kurallara uymayan ve Muhimmat Bakanl1 1ndan izin almayan tüm dam1t1mevlerinin kapat1laca 1 bilgilendirmesi yap1ld1. Bu bakanl1 1n ba_1nda da kim vard1r dersiniz? Lloyd George!
Özellikle ordu mensuplar1 için alkol kar_1tl1 1 öyle bir noktadayd1 ki, birçok yere afi_ler as1l1yor, askerlere alkol almayacaklar1na dair _eref yeminli kartlar da 1t1l1yordu.
Her ne kadar ada halk1na alkolün önemli karar mekanizmalar1nda negatif etki yapaca 1 büyük bir propaganda ile dikte ettirilse de, hem Maliye Bakanl1 1, hem Mühimmat Bakanl1 1 ve tabii ki sonradan efsanevi Ba_bakanl1k görevini yapm1_ Churchill'in, ofisinde en favori viskisi olan Hankey Bannister'1 yudumlamadan bir karar almad1 1 da tarihsel bir gerçek!
Kurul, yukar1da bahsi geçen yasalarla yetinmiyor ve dam1t1mevlerine büyük bask1 ve lobi faaliyetleri alt1nda viskilerdeki alkol oran1n1n %28.6ya kadar dü_ürmesini tembihliyordu. Bu tembihler o kadar tehditkard1 ki, gizli de il aç1k aç1k konu_uluyordu. "Bekaan1z için, alkol oran1n1 dü_ürün!"
Bu bask1lar dayan1lmaz bir noktaya geldi ve viski endüstrisi hükümete kar_1 toplu bir _ekilde isyan bayra 1 açt1.
Elbette sivil itaatsizlik örne i olarak de il ancak ellerindeki tüm lobi faaliyetlerini kullanarak. Uzun süren tart1_malardan sonra hükümet ile ortak bir noktada anla_1ld1 ve Birle_ik Krall1k bünyesindeki tüm viskilerin alkol gücünün %42.9 olmas1na karar verildi.
Bu noktada küsüratl1 rakamlar1n nedenini merak edenler için 0ngiliz ölçü biriminde proof olarak geçen hesaplamaya göre %48.6n1n 15proof, %42.9 25proof, %37.2 35proof oldu unu belirtmek istiyorum. Tart1_malar ve yasalar proof hesaplamas1 üzerinden yap1l1yordu.
Kurul, 1 ^ubat 1917de tekrar ata a geçti. Lloyd George art1k tüm bakanlar1n da ba_1 yani ba_bakand1.
Tekrar yeni bir kanun ç1kart1ld1 ve viskilerin %40 alkol (50proof) ile üretilmesi gereklili i yasala_t1. Hatta öyle ki, viskilerin minimum sat1_ fiyatlar1 bile bir yasayla belirlendi.
K1s1tlamalar ve a 1r vergiler sava_1n bitmesi ile art1nca, 1920lere gelindi inde zaten dam1t1mevlerinin üzerine binen mali güçlerin etkisi katland1 ve %40 alkol oran1ndan yüksek oranlarda viski _i_elemek halihaz1rda onlar için de büyük bir yük olmaya ba_lad1.
0_te bu tarihler de viskinin minimum alkol oran1n1n, olay1n bütün taraflar1 nezdinde kabul edildi i zamanlara denk gelmekte. Ancak ayn1 dönem, viskiye olan talebin de artmas1n1 sa lad1.
Henüz çocuk ya_ta gittikleri sava_tan dönen askerlerin birço u belki de hayatlar1nda ilk defa viskiyle tan1_1yor ve viskinin _öhreti geni_ kitlelere ula_maya ba_l1yordu.
Hatta o tarihlerde baz1 viski üreticileri, viskideki alkol oran1 artt1kça, burunda ve damakta al1nan güzel notalar1n kayboldu unu ve %40 üzerindeki viskilerin daha lezzetsiz olabilece ini dahi söylediler.
Bu tart1_ma bugün bile geçerlili ini korumaktad1r.
0_te o günlerden beri 0skoç viskilerinin, gerek harman gerekse malt ekspresyonlar1n1n %90'1ndan fazlas1 %40 alkol oran1 ile _i_eleniyor. Konuya kendi aç1mdan fikir belirtmem gerekirse, viskilerin minimum alkol oran1n1n olmas1n1 dü_ünüyorum, belki bu oran %42-43 olsa daha iyi olabilirdi diyorum. Özellikle %50 üzeri ve "cask strength" yani "f1ç1 gücünde" viskilerin tümünde birkaç damla su ile daha iyi performans ald1 1m da dü_ünülürse, ne çok az ne de çok fazla alkol oran1 gerekiyor.
Tabii ki bunlar ki_isel tercihler. 0ster %40 bir harman viski olsun, ister %60 cask strength bir viski olsun, siz hangisinden en çok keyif al1yorsan1z, en iyi viski, en sevdi iniz viskidir.
Slainte!
Ozan Vural
-------
-Sir Winston Churchill
Merhaba,
Gerek bu sayfalar1 takip edenler, gerekse viski dünyas1n1n biraz içine girmi_ hemen herkes, 0skoç viskilerinde alkol oran1n1n minimum %40 olmas1 gerekti ini bilir.
Her ne kadar daha yüksek alkol oranlar1 ile viskiler üretilse ve piyasada bulunmas1 imkans1z olmasa da, %401n alt1nda bir 0skoç viskisi olmas1 kanunen mümkün de ildir.
Viskilerini dilerlerse %40'1n alt1nda üreten ve _i_eleyen dam1t1mevleri, bu tercihlerini takiben _i_enin üzerine "0skoç Viskisi" yazma haklar1n1 kaybederler ki, zaten böylesine çetin bir piyasada o ibare olmadan tutunmalar1 çok zor olacakt1r.
Peki nereden geliyor bu %40 alt limiti?
0skoç hükümetinin koydu u kanun olarak biliyoruz ancak neden böyle bir kanun koymu_lar ve neden o oran %40 olmu_?
Bu yaz1da bu konuyu irdeleyece im.
Hikayenin ba_1, Birinci Dünya Sava_1na dek uzan1yor. Sava_1n ba_lamas1ndan henüz birkaç ay geçmi_, 28 Temmuz 1915te ba_layan çat1_malar ile Avusturya-Macaristan S1rbistan1 i_gal etmi_, Almanyan1n Belçika, Lüksemburg ve Fransay1 i_gali ile sava_1n boyutu de i_mi_ ve Rusyan1n Almanyaya sald1rmas1 ile küresel bir hale gelmi_ti.
0skoçyan1n da içinde yer ald1 1 Britanya ise, savunma stratejisini Belçika ile Hollandan1n Almanyaya geçit vermemesi üzerine kuruyordu.
Britanyada Maliye Bakan1 görevinde bulunan David Lloyd George, 1915 y1l1nda özellikle içki trafi ini kontrol etmek amac1yla Merkezi Kontrol Kurumunu hayata geçirdi. Bu kurumun öncelikli amac1, ekonomik kayg1lardan da ziyade özellikle askeri üs, mühimmat depolar1 gibi kritik noktalarda alkol tüketiminin azalt1lmas1 yönündeydi. Zaten kendisi de içki kar_1t1 biriydi.
David Lloyd George ve Winston Churchill, 1910
0lk olarak viski endüstrisinin de hemfikir kald1 1 minimum üç y1l dinlendirme yasas1n1n arkas1nda durdu.
Sonraki hamlesi ise çok daha radikal oldu. O zamanlar adada üretilen viskiler genel olarak %44.6 ile %48.6 alkol oran1na sahipti.
George, bunun dü_ürülmesi gerekti ini savunuyordu ve kuruldan ç1kard1 1 yasa ile viskilerin alkol oran1n1n %37.2yi geçemeyece i hakk1ndaki maddeyi yürürlü e ekledi.
Bununla beraber, hükümetin Muhimmat Bakanl1 1 için verdi i onay1 takriben tüm viski dam1t1mevlerine, bu kurallara uymayan ve Muhimmat Bakanl1 1ndan izin almayan tüm dam1t1mevlerinin kapat1laca 1 bilgilendirmesi yap1ld1. Bu bakanl1 1n ba_1nda da kim vard1r dersiniz? Lloyd George!
Özellikle ordu mensuplar1 için alkol kar_1tl1 1 öyle bir noktadayd1 ki, birçok yere afi_ler as1l1yor, askerlere alkol almayacaklar1na dair _eref yeminli kartlar da 1t1l1yordu.
Her ne kadar ada halk1na alkolün önemli karar mekanizmalar1nda negatif etki yapaca 1 büyük bir propaganda ile dikte ettirilse de, hem Maliye Bakanl1 1, hem Mühimmat Bakanl1 1 ve tabii ki sonradan efsanevi Ba_bakanl1k görevini yapm1_ Churchill'in, ofisinde en favori viskisi olan Hankey Bannister'1 yudumlamadan bir karar almad1 1 da tarihsel bir gerçek!
Kurul, yukar1da bahsi geçen yasalarla yetinmiyor ve dam1t1mevlerine büyük bask1 ve lobi faaliyetleri alt1nda viskilerdeki alkol oran1n1n %28.6ya kadar dü_ürmesini tembihliyordu. Bu tembihler o kadar tehditkard1 ki, gizli de il aç1k aç1k konu_uluyordu. "Bekaan1z için, alkol oran1n1 dü_ürün!"
Bu bask1lar dayan1lmaz bir noktaya geldi ve viski endüstrisi hükümete kar_1 toplu bir _ekilde isyan bayra 1 açt1.
Elbette sivil itaatsizlik örne i olarak de il ancak ellerindeki tüm lobi faaliyetlerini kullanarak. Uzun süren tart1_malardan sonra hükümet ile ortak bir noktada anla_1ld1 ve Birle_ik Krall1k bünyesindeki tüm viskilerin alkol gücünün %42.9 olmas1na karar verildi.
Bu noktada küsüratl1 rakamlar1n nedenini merak edenler için 0ngiliz ölçü biriminde proof olarak geçen hesaplamaya göre %48.6n1n 15proof, %42.9 25proof, %37.2 35proof oldu unu belirtmek istiyorum. Tart1_malar ve yasalar proof hesaplamas1 üzerinden yap1l1yordu.
Kurul, 1 ^ubat 1917de tekrar ata a geçti. Lloyd George art1k tüm bakanlar1n da ba_1 yani ba_bakand1.
Tekrar yeni bir kanun ç1kart1ld1 ve viskilerin %40 alkol (50proof) ile üretilmesi gereklili i yasala_t1. Hatta öyle ki, viskilerin minimum sat1_ fiyatlar1 bile bir yasayla belirlendi.
K1s1tlamalar ve a 1r vergiler sava_1n bitmesi ile art1nca, 1920lere gelindi inde zaten dam1t1mevlerinin üzerine binen mali güçlerin etkisi katland1 ve %40 alkol oran1ndan yüksek oranlarda viski _i_elemek halihaz1rda onlar için de büyük bir yük olmaya ba_lad1.
0_te bu tarihler de viskinin minimum alkol oran1n1n, olay1n bütün taraflar1 nezdinde kabul edildi i zamanlara denk gelmekte. Ancak ayn1 dönem, viskiye olan talebin de artmas1n1 sa lad1.
Henüz çocuk ya_ta gittikleri sava_tan dönen askerlerin birço u belki de hayatlar1nda ilk defa viskiyle tan1_1yor ve viskinin _öhreti geni_ kitlelere ula_maya ba_l1yordu.
Hatta o tarihlerde baz1 viski üreticileri, viskideki alkol oran1 artt1kça, burunda ve damakta al1nan güzel notalar1n kayboldu unu ve %40 üzerindeki viskilerin daha lezzetsiz olabilece ini dahi söylediler.
Bu tart1_ma bugün bile geçerlili ini korumaktad1r.
0_te o günlerden beri 0skoç viskilerinin, gerek harman gerekse malt ekspresyonlar1n1n %90'1ndan fazlas1 %40 alkol oran1 ile _i_eleniyor. Konuya kendi aç1mdan fikir belirtmem gerekirse, viskilerin minimum alkol oran1n1n olmas1n1 dü_ünüyorum, belki bu oran %42-43 olsa daha iyi olabilirdi diyorum. Özellikle %50 üzeri ve "cask strength" yani "f1ç1 gücünde" viskilerin tümünde birkaç damla su ile daha iyi performans ald1 1m da dü_ünülürse, ne çok az ne de çok fazla alkol oran1 gerekiyor.
Tabii ki bunlar ki_isel tercihler. 0ster %40 bir harman viski olsun, ister %60 cask strength bir viski olsun, siz hangisinden en çok keyif al1yorsan1z, en iyi viski, en sevdi iniz viskidir.
Slainte!
Ozan Vural
-------
